Αντιεβραϊσμός στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου

 

Η παρούσα ανάρτηση  πραγματεύεται τις εκδηλώσεις αντιεβραϊσμού που εκφράστηκαν από τους Έλληνες εθνικοσοσιαλιστές και φασίστες του Μεσοπολέμου εναντίον της εβραϊκής κοινότητας Θεσσαλονίκης. Ένα ιδεολογικό ρεύμα που, αν και δε βρήκε πολιτική έκφραση στα πλαίσια του κοινοβουλευτισμού, κατάφερε να κάνει άκρως αισθητή την παρουσία του ανά περιόδους. Ένα ρεύμα που πλαισιώθηκε από τους φοιτητές της ΕΠΕ, τους χαλυβδόκρανους της "Τρία Έψιλλον", φτωχούς εργάτες της προσφυγιάς, την Ένωση Εφέδρων Αξιωματικών και άλλες διασκορπισμένες  εθνικιστικές ομάδες.

Οι εκδηλώσεις αυτές κατεστάλησαν από τη βασιλική δικτατορία της 4^ης Αυγούστου που ανέστειλε βίαια τη λειτουργία των εθνικοσοσιαλιστικών / φασιστικών κινημάτων της εποχής και φυλάκισε όσα στελέχη τους αρνήθηκαν να υποταχθούν στους μηχανισμούς της, θέτοντας τη σύναψη φιλικών δεσμών με τους Εβραίους ως ζήτημα υψηλής προτεραιότητας (βλ. εδώ ενδεικτικό βίντεο). Σε αντίθεση με τη σημερινή εποχή, που ο αντιεβραϊσμός εκλαμβάνεται στη συνείδηση πολλών ως ηθικό κακούργημα και αποτελεί ποινικό αδίκημα στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη, την περίοδο εκείνη αποτελούσε μια τάση που απηχούσε σ' ένα κομμάτι της τότε ελληνικής κοινωνίας, όπως θα διαβάσετε παρακάτω.

«Η καθοριστική μάχη για την ανάπτυξη της Ε.Ε.Ε. (Εθνική Ένωσις Ελλάς) έγινε τον Ιούνιο του 1931. Με αφορμή την αποκάλυψη της συμμετοχής αντιπροσώπου της εβραϊκής οργάνωσης «Μακαμπή» σε συνέδριο της Μακεδονικής Επιτροπής στη Σόφια τον Αύγουστο του 1930, όπου υιοθετήθηκε η ιδέα της αυτονόμησης της Μακεδονίας, η Εθνική Παμφοιτητική Ένωση (ΕΠΕ) της Θεσσαλονίκης, που λειτουργούσε ως αντίβαρο στην εξαπλούμενη δράση των κομμουνιστών στα Πανεπιστήμια, κυκλοφόρησε φυλλάδια με τα οποία καλούσε τους Θεσσαλονικείς να μποϋκοτάρουν τους Εβραίους της πόλης, παρουσιάζοντας τους ως ξένα στοιχεία με κερδοσκοπικά ενδιαφέροντα και αντεθνική δράση, αφού συνεργαζόταν με τους κομμουνιστές και με Βούλγαρους Κομιτατζήδες.

Στις 25 Ιουνίου η εφημερίδα «Μακεδονία» δημοσίευσε ανακοίνωση της ΕΠΕ η οποία αιτιολογούσε τους λόγους της αντισημιτικής κίνησης:

«Η αναστάτωσις…οφείλεται εις την συσσώρευσιν, επί έτη, της αγανακτήσεως της ελληνικής ψυχής λόγω της ανηκούστου διαγωγής των Εβραίων.

Και συγκεκριμένως:

1. Διότι είναι κατά τα ¾ ξένοι υπήκοοι (σ.σ. η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης είχαν ιταλικά διαβατήρια).

2. Διότι τα ¾ των κομμουνιστών είναι Εβραίοι.

3. Διότι εκδίδουν τρεις γαλλοφώνους εφημερίδας και ουδεμίαν ελληνικήν

4. Διότι προτρέπουν -μέσω της εφημερίδος των «Αβάντι»- τους Έλληνας στρατιώτας να στρέψουν τα όπλα κατά των αξιωματικών των (βλ. εφημερίδα «Μακεδονία» 24/6/1931).

5. Διότι επέταξαν τους σταυρούς των σημαιών των καταστημάτων  των, διότι λυσσωδώς ειργάσθηκαν και επέτυχον τον μη σημαιοστολισμόν των καταστημάτων των κατά τας θρησκευτικάς μας εορτάς.

6. Διότι ειργάσθησαν και επλήρωσαν ξένους δημοσιογράφους δια να γίνει η Θεσσαλονίκη αυτονόμος πόλις μ’ εβραϊκάς εορτάς (Salonique ville libre)

7. Διότι υποχρεώνουν αδικαιολογήτως τους Έλληνας διδασκάλους των σχολείων να εργάζονται και τας Κυριακάς.

8. Διότι και το ελάχιστο ζήτημα φέρουν ενώπιον της Κοινωνίας των Εθνών δυσφημούντες την Ελλάδα.

9. Διότι δια το ζήτημα της Κυριακής αργίας εκίνησαν το παν κατά της Ελλάδος.

10. Διότι το ζήτημα των εβραϊκών νεκροταφείων έφερον ενώπιον της Κοινωνίας των Εθνών αδικαιολογήτως.

11. Διότι δια ν’ αποφύγουν την στρατιωτικήν θητείαν δημιουργούν εκατοντάδας συναγωγών και δήθεν ιεροψαλτών.

12. Διότι έγιναν ήρωες του επεισοδίου Μισιόν Λαϊκ.

13. Διότι εδήλωσαν οι αρχηγοί του «Μακαμπή» προς τον αρχηγόν των Σιωνιστών Σαμποτνίσκη ότι διδάσκουν τας βαθύτατας εθνικιστικάς εβραϊκάς αρχάς και το εβραϊκόν εθνικιστικόν πενύμα εις τους «Μακαμπή».

14. Διότι υπό του ονόματος Μισραχή απεθρασύνθησαν τόσον ώστε να ζητήσουν την διακοπή της προβολής της ταινίας «Τα πάθη του Χριστού» (σ.σ. Πραγματικά, το Πάσχα του 1930 οι Εβραίοι της συμπρωτεύουσας διέκοψαν την προβολή της ταινίας «Ο Βασιλεύς των Βασιλέων», επειδή θεώρησαν ότι το περιεχόμενο τους έθιγε. Στη συνέχεια με δημοσίευμα στην «Οπινιόν» αρνήθηκαν την ευθύνη για τη Σταύρωση του Χριστού, ενώ λίγο αργότερα ο αντιδήμαρχος της πόλης και πρόεδρος της ισραηλιτικής κοινότητας, Αβραάμ Ρεκανάτι, υποστήριξε ότι «…το μαρτύριο του Γολγοθά είναι μύθος, εφευρεθείς υπό των ιερέων προς εκμετάλλευσιν των πιστών¨)

15. Διότι εδήλωσαν εις Γαλλοεβραίον καθηγητή απεριφράστως ότι μισούν τους Έλληνας.

16. Διότι απέσχον όλοι γενικώς του εορτασμού της 25^ης Μαρτίου

17. Διότι μποϋκοτάρουν παν το ελληνικόν.

18. Διότι αποφεύγουν την ελληνική παιδείαν συντηρούντες ούτω πλήθος ξένων σχολείων.

19. Διότι αποφεύγουν μετά πείσματος και θρασύτητος να ομιλούν την ελληνική γλώσσα προτιμώντες την ξένη προς αυτούς ισπανική, ήτις δεν τους θυμίζει παρά μίαν πολύ κακήν περίοδον της ζωής των

20. Διότι ετήρησαν αχαρακτήριστον στάσιν κατά την καταστροφήν της Μικράς Ασίας.

21. Και τέλος διότι  στέλλουν εις τα κομιτατζίδικα συνέδρια αντιπροσώπους δια να κηρυχθούν υπέρ της αυτονομήσεως της Μακεδονίας (Χθες ομόφυλος των έλεγε προς Έλληνα καταστηματάρχη κρατών την προκήρυξιν: να γιατί θέλομε την αυτονόμησιν- για να λείψουν αυτά).

Εν τέλει δηλούμε ότι εάν οι συμπολίται μας Εβραίοι ευρίσκοντο ουχί εις το λίκνον της ελευθερίας και της ισότητος, την Ελλάδα, ασφαλώς θα εδοκίμαζαν πράγματα τα οποία δεν τους τα ευχόμεθα.

Καλούμεν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης δια τελευταίαν φοράν, εάν θέλουν να ζήσουν μαζί μας, να γίνουν καλοί Έλληνες πολίται απορρίπτοντες των εβραϊκόν ψευτοεθνικισμό ο οποίος κατά δηλωσεις ομοφύλου των κοινωνιολόγου εκ Ζυρίχης τους άγει εις την καταστροφήν.

Καλούμεν τους συμπολίτες Εβραίους να παύσουν τας ομαδικάς και οργανωμένας επιθέσεις των εναντίον μελών της Ενώσεως μας διότι ούτως αυτοί πρώτοι προκαλούν τας σκηνάς και τα επειδόδια των οποίων την ευθύνη φέρουν ακεραίαν και να διαλύσουν την Μακαμπή. – ΕΠΕ.»

Παράλληλα ο Σύνδεσμος Εφέδρων Αξιωματικών έστειλε το παρακάτω τηλεγράφημα προς την κυβέρνηση και τον Τύπο:

«Οργανώσεις ημών διατελούσαι εν αναστατώσει και κατάπληκτοι προ αποκαλυφθεισών προδοτικών αντεθνικών ενεργειών Μακαμπή, εξαιτούνται άμεσον διάλυσιν ταύτης και απέλασιν οργάνων διοικήσεως. Εις περίπτωσιν συνταγματικής ή νομικής αδυναμίας ήμεθα αναγκασμένοι να εφαρμόσωμεν αγράφους νόμους και σύνταγμα προστασίας ελληνικής Μακεδονίας επιβάλλοντες αυτόματον διάλυσιν Μακαμπή και αναγκάζοντες θρασύδειλα όργανα ταύτης μεταβώσι πάραυτα συνάντησιν αρκουδιαρέων αυτονομιστών» (εφημ. «Μακεδονικά Νέα», 25/6/1931).

Το απόγευμα της 24^ης Ιουνίου εθνικιστές φοιτητές – μέλη της ΕΠΕ, πέταξαν προκηρύξεις στα εβραϊκά καταστήματα της συμπρωτεύουσας. Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αντέδρασαν και συνεπλάκησαν με τους φοιτητές στην περιοχή του Βαρδάρη, στην Ερμού, στη Βενιζέλου και αλλού. Δύο μέλη της ΕΠΕ, ο Ευθύμης Καρπαθούσης και ο Βασίλης Σκουβαλής, συνελήφθησαν από την αστυνομία αλλά αφέθηκαν σύντομα ελεύθεροι μετά από παρέμβαση του διοικητικού συμβουλίου της ΕΠΕ. Ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις με επικεφαλής τον αστυνόμο Γαβριλάκη και τον διαμερισματάρχη Γιουλούντρα, κατέλαβαν τα επίκαιρα σημεία της πόλης για να αποτρέψουν την κλιμάκωση των επεισοδίων. Στο γνωστό ζαχαροπλαστείο του Φλόκα απαγόρευσαν στα μέλη της ΕΠΕ να μοιράσουν προκηρύξεις, ενώ ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Βογιατζής ανέκρινε τους φοιτητές που συμμετείχαν στη διανομή των φυλλαδίων.

Οι Εβραίοι προσπάθησαν να σταματήσουν την κυκλοφορία των προκηρύξεων και οι νέοι της Μακαμπή συγκρούστηκαν με φοιτητές και εθνικιστές των «Τρία Έψιλον» που έσπευσαν να επωφεληθούν από την κατάσταση.

Μόλις ο γενικός διοικητής της Μακεδονία Στυλιανός Γονατάς πληροφορήθηκε τα επεισόδια, διέταξε την κατάσχεση των φυλλαδίων και τη σύλληψη των πρωταιτίων. Εντούτοις, ένα μανιασμένο πλήθος από χαλυβδόκρανους και άλλους εθνικιστές διαδήλωσε την πρόθεσή του να συνεχίσει τον αγώνα, έχοντας προηγουμένως εξασφαλίσει τη συμπαράσταση των περισσότερων φορέων της πόλης.

Τη νύχτα της 25^ης Ιουνίου, ένας φανατισμένος όχλος από 200 άνδρες της ΕΠΕ, της ΕΕΕ και εφέδρων αξιωματικών, επιτέθηκε στα γραφεία της Μακαμπή που βρισκόταν στη διασταύρωση των οδών Καραϊσκάκη και Πραξιτέλους. Μέσα στα γραφεία της οργάνωσης βρισκόταν ο πρόεδρος της Μακαμπή Αλμπέρτος Κοέν, ο αντιπρόεδρος Ζακ Ερρέρα, ο γενικός γραμματέας Σιακή Σαλώμ και δέκα ακόμα άτομα. Οι επιτιθέμενοι, αφού εκραύγασαν διάφορες κατηγορίες και συνθήματα, όπως «εργάζεσθε προδοτικώς και ήρθαμε να εκδικηθούμε», άρχισαν να σπάζουν πόρτες, γραφεία και παράθυρα. Ο εμπρησμός του οικήματος αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή από διερχόμενους αστυφύλακες του 2^ου Αστυνομικού Τμήματος, ενώ συνελήφθησαν δύο εθνικιστές εργάτες, οι Νικ. Γιαγκάς και Αριστείδης Αποστόλου, που έλαβαν μέρος στα επεισόδια.

Την επόμενη μέρα και ενώ ο Γονατάς καλούσε τα προεδρεία της ΕΠΕ, της ΕΕΕ, των Εθνικών Λεγεώνων και εφέδρων αξιωματικών για να τους κάνει συστάσεις, τα γραφεία της ΕΠΕ κατακλύσθηκαν από συγχαρητήρια τηλεγραφήματα ανωνύμων πολιτών και παραρτημάτων εθνικών οργανώσεων από τις επαρχιακές πόλεις της Βόρειας Ελλάδας, Κοζάνη, Κατερίνη, Δράμα, Ξυνό Νερό κ.α.

Κατά τη διάρκεια των ταραχών τραυματίστηκε ο αντιπρόεδρος της Μακαμπή Ζακ Ερρέρα. Αμέσως μετά μια επιτροπή της εβραϊκής κοινότητας ζήτησε από τον αστυνομικό διευθυντή Καλοχριστιανάκη την εφαρμογή πρόσθετων μέτρων ασφαλείας, ενώ διαμαρτυρήθηκε έντονα στον γενικό διοικητή. Ο Γονατάς, γνωστός από τη συμμετοχή του στο κίνημα του 1922 με τους Κονδύλη, Πάγκαλο και Πλαστήρα, είχε τη φήμη του σκληρού και άμεμπτου αξιωματικού. Αρνήθηκε να κηρύξει στρατιωτικό νόμο επειδή κάτι τέτοιο, όπως δήλωνε τότε στη «Νέα Αλήθεια», «…θα επέφερε περιορισμό της νυκτερινής κινήσεως εις βλάβην όλων των κινηματογράφων και θα επηύξανε την οικονομική κρίσιν…».

Στις 29 Ιουνίου επικρατούσε γενικός αναβρασμός. Μια ομάδα χριστιανών δέχθηκε επίθεση στον εβραϊκό οικισμό Χαριλάου αρ. 6 από Εβραίους οπλισμένους με λοστούς και ρόπαλα. Πέντε άτομα τραυματίστηκαν, οι περισσότεροι χριστιανοί, ενώ διάχυτος υπήρχε ο φόβος για περαιτέρω ταραχές. Το απόγευμα της ίδιας μέρας ένα ετερόκλητο πλήθος από 150-200 άτομα προς τον εβραϊκό συνοικισμό κοντά στην προσφυγική συνοικία της Τούμπας με πρόθεση να τον πυρπολήσει, αλλά λίγο πριν φτάσει στον προορισμό του η αστυνομία το σταμάτησε.

Στη συνέχεια κατευθύνθηκε προς τον συνοικισμό Κάμπελ ενισχυμένο από 1500-2000 πολίτες από τις προσφυγικές συνοικίες. Λίγη ώρα πριν από τα μεσάνυχτα εκδηλώθηκε πυρκαγιά στον συνοικισμό. Πρώτα κάηκε το παντοπωλείο του Γιοσέ Ορέζια, μετά το παράπηγμα του Σαλαμών Βεντούρα. Ακολούθησε η συναγωγή, το σχολείο του συνοικισμού, ένα φαρμακείο, το σπίτι του Ραβίνου και ιατρού του Κάμπελ, Μοχαήλ Πεσσά. Η φωτιά επεκτάθηκε και στα άκρα του συνοικισμού, στα αποκαλούμενα «Καναρίνια». Ο πανικός που προκλήθηκε κατέστησε το έργο της κατάσβεσης πολύ δύσκολο με αποτέλεσμα να αποτεφρωθούν τελικά 20 σπίτια και να μείνουν άστεγοι περίπου 100 Εβραίοι, στην πλειοψηφία τους φτωχοί βιοπαλαιστές.

Το προεδρείο της Μακαμπή κατήγγειλε αργότερα ότι ανάμεσα στους εμπρηστές υπήρχαν μέλη των «Τρία Έψιλλον», της Αντικομμουνιστικής Οργάνωσης Μακεδονίας – Θράκης και πρόσφυγες των συνοικισμών Τούμπας, Καλαμαριάς και Σέδες.

Κατά τις επόμενες μέρες τα επεισόδια μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων γενικεύθηκαν με αποτέλεσμα το ενδεχόμενο επιβολής στρατιωτικού νόμου να τεθεί εκ νέου. Οι στρατιωτικές αρχές και ο γενικός διοικητής όμως ήταν αντίθετοι, θεωρώντας ότι το μέτρο αυτό θα όξυνε ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Τελικά στις 2 Ιουλίου η αναστάτωση που προκλήθηκε εκτονώθηκε και η διοίκηση διέθεσε το ποσό των 500.00 δρχ. για την αποκατάσταση των ζημιών. Παράλληλα οι αρχές της πόλης έκαναν έκκληση στους Εβραίους να επιστρέψουν στις εστίες τους.

Η ισραηλιτική κοινότητα με ανακοινώσεις στον τοπικό Τύπο απάλλαξε τις αστυνομικές και δικαστικές αρχές της συμπρωτεύουσας από τις οποίες ευθύνες καταλογίστηκαν σε αυτές. Ωστόσο αργότερα ο Γονατάς κατηγορήθηκε ως ηθικός αυτουργός για τον εμπρησμό του συνοικισμού. Λίγο μετά απομακρύνθηκε από τη γενική διοίκηση Μακεδονίας και ανέλαβε την προεδρία της Γερουσίας στην Αθήνα. Ο συνοικισμός Κάμπελ μετονομάστηκε σε συνοικισμό Στυλιανού Γονατά και αυτό αποδίδεται στην επιρροή που ασκούσε η ΕΕΕ στο δημοτικό Συμβούλιο της πόλης.

Τον Απρίλιο του 1932, στη δίκη για την πυρπόληση του Κάμπελ, ο συνήγορος της ΕΕΕ δήλωσε μα αρκετή δόση αυταρέσκειας πως «αν πριν από το Κάμπελ η ΕΕΕ είχε 12 παραρτήματα και 3000 μέλη, τώρα έχει 27 παραρτήματα και 7000 μέλη».

Η δίκη της Βέροιας

Τον Μάρτιο του 1932 η ελληνική δικαιοσύνη απεφάσισε να διεξάγει τη δίκη για τα γεγονότα στο Κάμπελ στην πόλη της Βέροιας. Η επιλογή της μικρής αυτής πόλης δεν ήταν καθόλου τυχαία προκειμένου να αποφευχθούν η όξυνση των παθών και αντισημιτικές εκδηλώσεις που θα μπορούσαν να προκληθούν αν η δική γινόταν στη Θεσσαλονίκη. Η εφημερίδα «Μακεδονία» στο φύλλο της 1^ης Απριλίου προετοίμασε τους αναγνώστες της για τις αποκαλύψεις της δίκης και αναφέρθηκε προεισαγωγικά στην υπόθεση της Μακαμπή, υπογραμμίζοντας πόσο άδικο ήταν να δικάζονται Έλληνες πατριώτες, ενώ την ίδια στιγμή οι προδότες, εκείνοι τους οποίους η εφημερίδα είχε υποδείξει τόσες φορές, έμειναν ελεύθεροι και ατιμώρητοι (Bernannd Pierron «Εβραίοι και Χριστιανοί στη Νεότερη Ελλάδα», σελ 231).

Στη διάρκεια της δίκης ο δημοσιογράφος Ν. Φαρδής θα πει: «Άδικα με κατηγορούν ότι έσπειρα το μίσος εναντίον των Εβραίων. Η “Μακεδονία’’ απλώς διατύπωσε κάποιες κατηγορίες. Το μόνο που εισέπραξε ήταν ύβρεις εκ μέρους των ισραηλιτικών εφημερίδων.»

Στις 2 Απριλίου η δίκη άρχισε σε μια εμπρηστική ατμόσφαιρα. Οι μάρτυρες ήταν συνολικά 53, από τους οποίους είκοσι επτά ήταν μάρτυρες κατηγορίας. Ο μοναδικός Εβραίος που κλήθηκε να συμμετάσχει στο σώμα των ενόρκων αποσύρθηκε κατά τη διάρκεια της δίκης, ενώ πολλές προσωπικότητες της εβραίκής κοινότητας κατέθεσαν ως μάρτυρες και περιέγραψαν με λεπτομέρειες το πογκρόμ του Κάμπελ. Ανάμεσά τους ήταν ο γερουσιαστής Α. Μάλλαχ, ο Μ. Μπεσαντχί και ο Γ. Σιάκι, οι οποίοι καταφέρθηκαν προσωπικά κατά του αρχισυντάκτη της «Μακεδονίας».

Ο τελευταίος είχε την ηθική συμπαράσταση δεκάδων εθνικιστών πολιτών, ενώ μέλη της ΕΕΕ και της «Ένωσις Φοιτητών» προσήλθαν στο δικαστήριο για να συμπαρασταθούν στον Ν. Φαρδή. Πρόλες τις παροτρύνσεις και τις προσπάθειες της εβραϊκής κοινότητας να καταδικαστούν οι κατηγορούμενοι, οι ένορκοι αποφάσισαν κατά πλειοψηφία, να αθωώσουν τον Φαρδή και τα μέλη της ΕΕΕ που κατηγορήθηκαν για τον εμπρησμό. Οι μόνοι που κρίθηκαν ένοχοι επειδή πυρπόλησαν δυο άδεια παραπήγματα, ήταν τρεις πρόσφυγες, στους οποίους αναγνωρίστηκαν ελαφρυντικά. Στις 18 Απριλίου 1932 η «Μακεδονία» θριαβολογώντας δημοσίευσε έναν «επίλογο» της δίκης της Βέροιας, όπου ο Φαρδής επέρριψε όλη την ευθύνη της υπόθεσης στους Εβραίους της Θεσσαλονίκης και προσωπικά στον «σιωνιστή» Μπεσαντχί. Είναι αυτονόητο ότι ύστερα από την αθωωτική απόφαση, η αίγλη της ΕΕΕ στη Βόρειο Ελλάδα αυξήθηκε, ενώ η προσπάθεια των Εβραίων να ανακινήσει κατά τη διάρκεια της δίκης διάφορα θέματα (λ.χ. τον αντισημιτισμό της ελληνικής κοινωνίας) απέτυχε. Πικρόχολα ο ιστορικός και διδάκτορας των εβραϊκών σπουδών του εθνικού ινστιτούτου Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμών του Παρισιού, Μπερνάρ Πιερόν σχολιάζει: «Παρόλες τις προσπάθειες του προέδρου και του εισαγγελέα, στις 7 Απριλίου 1932 οι Έλληνες ένορκοι αποδεικνύονται δειλοί και μεροληπτικοί». (Bernard Pierron: «Εβραίοι και Χριστιανοί στη νεότερη Ελλάδα», σελ. 233)

«Έξω οι Εβραίοι από την Ελλάδα»

«Εναντίον όλων

Στις 2 Φεβρουαρίου 1934 ο Ελευθ. Σταυρίδης εξηγεί τους λόγους του αντισημιτισμού στην Ελλάδα μ’ ένα πρωτοσέλιδο άρθρο στην εφημερίδα «Δράσις»:

«Κατά τας εκλογάς του 1915 οι Εβραίοι εψήφισαν τον Γούναρη και έδωκαν εις το Λαϊκόν Κόμμα 18 βουλευτάς περισσοτέρους, αφαιρέσαντες αυτούς από τον Βενιζελισμόν. Η διαφορά των ψήφων εν τη Βουλή ήτο μικρά και το γεγονός τούτο ουκ ολίγον συνετέλεσε εις το να διαλυθεί αυθαιρέτως η Βουλή εκείνη υπό του Βασιλέως Κωσταντίνου και να ωθηθή η εξέλιξις των πολιτικών μας πραγμάτων εις την διαίρεσιν του έθνους εις δύο αντίπαλα στρατόπεδα, γεγονός εκ του οποίου μύρια κακά δια την Ελλάδα επήγασαν. Τι μας πείθη ότι εάν οι 18 Βουλευταί της Θεσσαλονίκης ήσαν τότε Βενιζελικοί και ο Βενιζελισμός διέθετε εν τη Βουλή άλλες 36 ψήφους περισσοτέρας των λαϊκών, αν θα ετόλμα ο Βασιλεύς και το επιτελείον του τότε να διαλύση την Βουλήν εκείνην; (…). Αλλά δεν ανεχόμεθα η τύχη και το μέλλον της Ελλάδος να ρυθμίζεται με εβραϊκάς ψήφους, αίτινες πάντοτε έχουν ύποπτα ελατήρια και δεν ελαύνονται βεβαίως από αγάπην προς την ελληνικήν πατρίδα (…) , Ακόμη η σημερινή κυβέρνησις (σ.σ Τσαλδάρη) κατέχει την αρχή χάρις εις την πλειοψηφία των 500 ψήφων που έλαβεν εν Αθήναις υπέρ των αντιπάλων της κατά τας εκλογάς της 5^ης Μαρτίου. Οι 500 αυτοί ψήφοι της έδωκαν 21 βουλευτάς! Και ερωτώμεν, οι Εβραίοι κάτοικοι Αθηνών έχουν πολύ περισσοτέρας ψήφους από 500 και ασφαλώς εψήφισαν το Λαϊκόν Κόμμα (…).

Παρά τη σμικρότητα λοιπόν του αριθμού των Εβραίων εν τη χώρα μας, η πολιτική επίδρασις αυτών επί της ζωής αυτής δεν είναι τόσο μικρά, όσον τις φαντάζεται, διότι διαχειρίζονται τας ψήφους αυτών ομαδικώς, ως εθνικής μειονότητος καλώς οργανωμένως. Δια να απαλλαγώμεν εκ της επιρροής ταύτης μόνον μέσον θειτκόν είναι η εκτός Ελλάδος εκδίωξις αυτών. Δια τούτο το σύθημά μας «οι Εβραίοι έξω από την Ελλάδα» πρέπει να αποβεί δια συστηματικής προπαγάνδας το σύνθημα όλων των Ελλήνων και ειδικώς των Θεσσαλονικέων». Καταλήγοντας ο Σταυρίδης τονίζει ότι «μεταφέροντες ως κατακλείδα των ανωτέρω εν τη σειρά ταύτη των άρθρων μας λεχθέντων, την περί της Καρχηδόνος ρήτραν του Κάτωνος εις τον Ιουδαϊσμόν κλείομεν τη μελέτη ταύτην με την Λατινικήν αυτήν φράσιν: Caeturuni censeo Iudaismum esse delendum (εφημ. «Δράσις» 2-2-1934)».

Από το βιβλίο του Ιάκωβου Χονδροματίδη «Οι Έλληνες φασίστες. Οι Φασιστικές και Εθνικοσοσιαλιστικές οργανώσεις του Μεσοπολέμου (1927 – 1936), σελ 83-113