Χειμερινό Ηλιοστάσιο 2022

Χτες βράδυ, στις 11.48, συνετελέσθη το αστρονομικό γεγονός του χειμερινού ηλιοστασίου. Το εν λόγω φαινόμενο, που σηματοδοτεί την έναρξη του χειμώνα για τις χώρες του βορείου ημισφαιρίου, αποτελεί αρχαιόθεν ορόσημο για τη θρησκευτική παράδοση των ευρωπαϊκών λαών, καθώς συμβολίζει την αναγέννηση του φωτοδότη Ακατανίκητου Ηλίου, ο οποίος δημιουργεί και εναλλάσσει τις εποχές. Στο μεσοδιάστημα χειμερινού ηλιοστασίου και εαρινής ισημερίας, η ψυχή του ανθρώπου πορεύεται προς την κάθαρση και τον εξαγνισμό.

Έτσι κι εμείς, ανηφορίσαμε χτες βράδυ στα, εκπάγλου ομορφιάς, μονοπάτια του Υμηττού για να κρατήσουμε ζωντανή τη φλόγα της ελληνικής αριοευρωπαϊκής μας παράδοσης.

Richard Wagner και εθνικοσοσιαλισμός

 

Της Μαριλένας Μ.

Ο Richard Wagner γεννήθηκε στη Λειψία στις 22 Μαΐου 1813 και υπήρξε ένα από τα εννέα παιδιά μιας εργατικής οικογένειας. Λίγο μετά τη γέννησή του, η οικογένεια μετακόμισε στη Δρέσδη και αργότερα στην Πράγα. Ως νέος, ο Βάγκνερ ασχολήθηκε το θέατρο και είδε τη μουσική ως μια προέκταση του ενδιαφέροντός του για τη σκηνή. Όταν ήταν έτοιμος να ξεκινήσει τις σπουδές του, είχε αποφασίσει να αφοσιωθεί στη σύνθεση και μπήκε στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας για να σπουδάσει μουσική. Λίγα χρόνια αργότερα, αφού χωρίζει με τη σύζυγό του, επιστρέφει στη Δρέσδη για να ξεκινήσει την καλλιτεχνική του σταδιοδρομία. H πρώτη αξιοσημείωτη επιτυχία ήρθε με τη σκηνοθεσία της όπερας του Rienzi. Επειδή όμως δραστηριοπείται στο εθνικιστικό κίνημα και εμπλέκεται ενεργά στην επανάσταση του 1948, έναν χρόνο μετά, το 1849, αναγκάζεται  να καταφύγει στην Ελβετία ως πολιτικός πρόσφυγας.

Η εθνικιστική έκφραση του Βάγκνερ είναι, βεβαίως, γέννημα της εποχής του. Κατά την περίοδο που ανθεί το κίνημα του ρομαντισμού, ο εθνικισμός εξαπλώνεται ριζώνοντας στην έκφραση της εθνικής υπερηφάνειας και λειτουργεί καταλυτικά ως πυλώνας ταυτότητας των πολιτικών κινημάτων. Οι άνθρωποι εξέφρασαν αυτή την τάση με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένης και της μουσικής. Μέσα σε αυτό το κλίμα εθνικιστικής ζέσης του 19^ου αιώνα, η ανάδειξη του εθνικού πολιτισμού έγινε ιδανικό στη μουσική και πολλοί άνθρωποι προήγαγαν ένα γερμανικό στυλ μουσικής έναντι των γαλλικών και ιταλικών μοντέλων.

Το τέλος του βίου του ήρθε στις 13 Φεβρουαρίου 1883. Πενήντα χρόνια αργότερα, λίγες μόλις μέρες μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ το 1933, η Γερμανο-Σκανδιναβική Εταιρεία για τη Γερμανική Τέχνη και τον Πολιτισμό "Richard Wagner" διακήρυξε ότι ο Βάγκνερ είχε δημιουργήσει μια αυτοδύναμη εθνική τέχνη. Η Εταιρεία Βάγκνερ προώθησε το μουσικό του πνεύμα ως σύμβολο αντίστασης στην απειλή των ιδεοληψιών του διεθνούς σιωνισμού (φιλελευθερισμός και μπολσεβικισμός), καθώς και ως την αγνότερη έκφραση δόξας της αρίας φυλής.

Ο Χίτλερ ένιωσε μια βαθιά σύνδεση με τον Βάγκνερ και ήδη από το 1924 ισχυρίστηκε ότι το όραμά του για μια μελλοντική Ευρώπη φάνηκε στη μουσική του συνθέτη. Επηρεάστηκε επίσης από τα γραπτά του γαμπρού του Βάγκνερ, του «θεωρητικού της φυλής» Χιούστον Στιούαρτ Τσάμπερλεν, και έγινε φίλος των παιδιών του, ιδιαίτερα της νύφης του Γουίνιφρεντ. Αφού ο Χίτλερ έγινε Καγκελάριος της Γερμανίας, η γοητεία με τον Βάγκνερ κατέστη ένα είδος εθνικής λατρείας.

Κανένας πολιτικός ηγέτης δεν είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την τέχνη ούτε ήταν πιο αφοσιωμένος θιασώτης της μουσικής κληρονομιάς του έθνους του από τον Χίτλερ, ο οποίος θεωρούσε τις συνθέσεις του Μπετόβεν, του Βάγκνερ, του Μπρούκνερ και των άλλων Γερμανών δασκάλων ως υπέροχες εκφράσεις της αρίας ψυχής. Ο Χίτλερ ήταν ένας αυτοδημιούργητος άνθρωπος με βαθιά ριζωμένο καλλιτεχνικό ταλέντο που μπορούσε να εκτιμήσει το αποτύπωμα τέτοιων προσωπικοτήτων. Για να κατανοήσουμε τον Χίτλερ και το πνεύμα πίσω από το πολιτικό του κίνημα πρέπει να γνωρίζουμε ότι άντλησε μεγάλη έμπνευση και ταυτίστηκε με τις ηρωικές μορφές του ευρωπαϊκών θρύλων που πολέμησαν για να απελευθερώσουν τους λαούς τους από την τυραννία και των οποίων οι ιστορίες απαθανατίστηκαν στα μεγάλα μουσικά δράματα του Βάγκνερ και άλλων μουσικών.

Αυτό αναδείχθηκε έντονα από τον August Kubizek, τον πιο στενό φίλο του Χίτλερ κατά τα εφηβικά χρόνια, στα μεταπολεμικά απομνημονεύματά του (που δημοσιεύτηκαν στις Η.Π.Α. με τον τίτλο «The Young Hitler I Knew» ). Ο Kubizek περιγράφει πώς, αφού οι δύο νέοι μαζί παρακολούθησαν για πρώτη φορά μια παράσταση στο Linz της όπερας του Wagner "Rienzi", ο Χίτλερ μίλησε με πάθος για το πως η εμπνευσμένη ιστορία αυτού του έργου για μια δημοφιλή ρωμαϊκή κερκίδα τον είχε συγκινήσει βαθύτατα. Χρόνια αργότερα, αφού έγινε Καγκελάριος, αφηγήθηκε στον Kubizek πώς εκείνη η παράσταση του "Rienzi" του είχε αλλάξει ριζικά τη ζωή.

Επί εθνικοσοσιαλιστικής διακυβέρνησης, το φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ (ή αλλιώς Φεστιβάλ Wagner) αποτέλεσε έναν εκ των σημαντικότερων ετησίων πολιτισμικών θεσμών. Ο Χίτλερ έμενε κατά μέσο όρο δέκα ημέρες σε κάθε φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ. Στο φεστιβάλ ωστόσο του 1940, που ήταν και το τελευταίο που παρέστη, οι συνθήκες δεν του επέτρεπαν να μείνει όσο θα ήθελε: «Φέτος, δυστυχώς, λόγω των απαιτήσεων του πολέμου που η Αγγλία δεν θέλει να τελειώσει, θα παραμείνω στο Μπαϊρόιτ μόνο σήμερα...Στο Μπαϊρόιτ έχω ζήσει μερικές από τις πιο όμορφες στιγμές της ζωής μου».

Στην κατοικία του Βάγκνερ, όπου τον υποδέχονταν ως φιλοξενούμενο κάθε χρόνο, ο Χίτλερ ζούσε σε ένα γαλήνιο και φιλικότατο περιβάλλον με οικογενειακή ατμόσφαιρα μαζί με τον γιο και τις εγγονές του συνθέτη.

Ο Αδόλφος Χίτλερ με τη Βερένα και τη Φρίντελιντ Βάγκνερ το 1938.

Ο Αδόλφος Χίτλερ συνοδευόμενος από την οικογένεια Βάγκνερ. Ο Wolfgang Wagner (δεύτερος αριστερά) με τον αδελφό του Wieland (δεξιά) και τη μητέρα του Winifred στο Bayreuth, 1937.